अस्मत्परिभाषा
- रिक्ता पङ्क्तिः = empty line, obtained by pressing Enter key twice.
- रिक्तस्थानम् = space, obtained by pressing “space bar” key.
Paragraphs
- Paragraphs are separated by empty lines. Please remove empty spaces at the beginning of lines. पाठखण्डानां (paragraph इत्येषां) विवेकः सम्यक् स्यात् - रिक्तपङ्क्ति-रिक्तस्थानादियोजनैः।
- Of course, some paragraphs have multiple lines (example - halves of a shloka). In such cases, there should be TWO SPACES at the end of each line.
line 1 ending with 2 spaces
line 2 in same paragraph.
Different paragraph.
Another paragraph.
परिष्कारोदाहरणम्
परिष्कारोदाहरणम् अत्र।
पदम्
सुप्-तिङन्तम् पदम् इति पदसंज्ञा ऽवगन्तव्या। यथा रामः, हरिहरः, लोकेशः इति पदानि। हरिह, रा इति न पदे।
पदमध्ये रिक्तावकाशो न स्यात्। यथा रा मः, हरि हरः इति न लेख्यम्।
कदाचित् पदमध्ये ऽनुचित रिक्तस्थानाभावो दृश्येत। यथा
मणिबन्धनिमग्नेनहस्तेनादायवैजलम् इत्य् अत्र
मणिबन्धनिमग्नेन हस्तेनादाय वै जलम्
इति स्यात्।
एवं रिक्तस्थानाभावे समीकार्यम्।
पदमध्ये रिक्तस्थानयोजने कदापि वर्णव्यत्यासः न कार्यः।
सन्धिविघागो नैव कार्यः। (म → म् अ इति तु न सन्धिविभागः । यत्र व्याकरणशास्त्रोक्त-विभागः, तत्रैव “सन्धि-विभाग"संज्ञा।)
सन्धिर् नाम व्याकरण-विधितो वर्णव्यत्यासः।
यथा “ह्यस्तु” इत्यस्य विभागे “ह्य् अस्तु” इति लेखनम् अभ्युपगतम्, न तु “हि अस्तु” इति
समस्त-पदानि
समस्त-पदेषु रिक्तावकाशा न युज्यन्ते।
“लक्ष्मी चारुकुचद्वन्द्व कुङ्कुमाङ्कित वक्षसे सर्गस्थित्यन्त लीलाय वेङ्कट ब्रह्मणे नमः ॥”
इति रिक्तस्थानानि दृष्टानि चेत् -
“लक्ष्मी-चारुकुचद्वन्द्व-कुङ्कुमाङ्कित-वक्षसे सर्गस्थित्यन्त-लीलाय वेङ्कट-ब्रह्मणे नमः ॥”
इति समस्तपद-योजनं -चिह्नैः कार्यम्।
दोषाः
सहोत्-पन्न इत्येवम् उपसर्गे -चिह्नम् मा भूत्।
उपपदमध्ये -चिह्न-योजने कदापि वर्ण-व्यत्यासः न कार्यः।
सन्धिविघागो नैव कार्यः।
सन्धिर् नाम व्याकरण-विधितो वर्णव्यत्यासः।
श्रोत्रियस्स्वयमाहरेत् एवं विद्यमाने सति - श्रोत्रियः-स्वयम्-आहरेत् इति न कार्यम् - न तत् समस्त-पदम्। श्रोत्रियस् स्वयम् आहरेत् इति स-रिक्त-स्थानं लेखितुं तूचितम्।
पद्य-विन्यासः
समप्रायं विभक्ता अक्षरसमूहाः पद्य-भागा इत्य् अवगन्तव्यम्। तेषां विन्यासः पादशो वा श्लोकार्धशो वा समान-पाठखण्ड(paragraph)-अन्तर्गतेषु भिन्नासु पङ्क्तिषु स्यात्।
सुमुखश्चैकदन्तश्च कपिलो गजकर्णकः ।
लम्बोदरश्च विकटो विघ्नराजो गणाधिपः ॥
धूम्रकेतुर्गणाध्यक्षो भालचन्द्रो गजाननः ।
द्वादशैतानि नामानि यः पठेच्छृणुयादपि ॥
विद्यारम्भे विवाहे च प्रवेशे निर्गमे तथा ।
सङ्ग्रामे सर्वकार्येषु विघ्नस्तस्य न जायते ॥
शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् ।
प्रसन्नवदनं ध्यायेत्सर्वविघ्नोपशान्तये ॥